Fundusz sołecki to pieniądze w budżecie gminy wydzielone w celu poprawy warunków życia mieszkańców. Możliwość jego utworzenia istnieje od 2009 r. Środki mogą być przeznaczone np. na budowę placu zabaw, chodnika, stworzenie lokalnej gazety czy też usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Rada gminy rozstrzyga o wyodrębnieniu funduszu w formie uchwały do 31 marca. Następnie do 31 lipca wójt informuje o dostępnych pieniądzach sołtysów, którzy składają wnioski o dofinansowanie lokalnego przedsięwzięcia. Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot części wydatków poniesionych w ramach funduszu (od 20 do 40 proc.). Na Mazowszu w 2013 r. 145 gmin (na 314) podjęło uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, w 2014 r. zrobiło to 189 gmin (60 proc.)[2].

Celem nowej ustawy jest zwiększenie liczby gmin, w których zostanie utworzony fundusz sołecki. Najważniejsze zmiany to:

Zwiększenie wysokości zwrotu z budżetu państwa wydatków poniesionych w ramach funduszu sołeckiego o 10 punktów procentowych – do poziomu 20, 30 i 40 proc. (wcześniej 10, 20, 30 proc.).

Wprowadzenie zapisu umożliwiającego kumulowanie środków funduszu z co najmniej dwóch sołectw na realizację jednego większego przedsięwzięcia na terenie wskazanego we wnioskach sołectwa (np. mieszkańcy dwóch sołectw korzystają z placu zabaw ulokowanego na terenie jednego z nich. W takiej sytuacji sołectwo A może sfinansować zakup nowych zabawek, a sołectwo B ogrodzenie).

Do tej pory rada gminy musiała corocznie podejmować uchwałę o utworzeniu funduszu sołeckiego. Wedle nowej ustawy uchwała o funduszu będzie obowiązywała na stałe – do czasu, aż rada ją zmieni (podejmując uchwałę o niewyrażeniu zgody na wyodrębnienie funduszu sołeckiego).

Umożliwiono radzie gminy zwiększenie puli środków funduszu sołeckiego ponad limit określony ustawą.

Wprowadzono rozwiązania umożliwiające zmianę przedsięwzięcia realizowanego w ramach funduszu oraz jego zakresu. Określono terminy w jakich będzie to możliwe (nie wcześniej niż po uchwaleniu budżetu gminy na dany rok i nie później niż do 31 października danego roku budżetowego).

Uszczegółowiono tryb odwołania od odmownej decyzji wójta ws. wniosku dotyczącego wykorzystania funduszu sołeckiego. Wnioski o przeznaczeniu środków funduszu sołeckiego są uchwalane w trakcie zebrania wiejskiego. Zdarzało się, że zawierały braki formalne i były odrzucane przez wójta (bez możliwości zmiany wniosku przez zebranie wiejskie). Wedle nowej ustawy sołtys w terminie 7 dni od otrzymania informacji o odrzuceniu wniosku będzie mógł go podtrzymać lub przekazać nowy, uchwalony przez zebranie wiejskie.

Wójt (prezydent, burmistrz) został zobligowany do przekazania wojewodzie informacji o wysokości środków funduszu przypadających sołectwom do 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy. Wojewoda po weryfikacji tych informacji, będzie przekazywał zbiorcze zestawienie do ministra właściwego ds. administracji publicznej do 15 sierpnia.