Święty Szczepan – młodzieniec „pełen łaski i mocy”, o płomiennej wierze - znany jest przede wszystkim z Dziejów Apostolskich. Był jednym z siedmiu diakonów wybranych przez apostołów. To święty Piotr zaproponował, by diakoni pomagali w prowadzeniu pracy charytatywnej, dzięki czemu sami apostołowie mieli czas na głoszenie Ewangelii. Zadaniem świętego Szczepana była posługa ubogim, głównie wdowom. Święty Szczepan nie ograniczył się tylko do pracy charytatywnej, zajął się również głoszeniem Ewangelii. Postawiony przed sanhedrynem, czyli najwyższymi władzami żydowskimi, w natchnionych słowach wyrzucał starszym ich zatwardziałość i wyznał przed nimi swoją wiarę w Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, Zbawiciela. Za to bluźnierstwo i występowanie przeciwko prawu Izraela skazany został, około 36 roku, na śmierć przez ukamienowanie. Gdy zasypywał go grad kamieni, objawił mu się w samej głębi nieba blask chwały Bożej. Do ostatniej chwili modlił się za swoich zabójców.

Pogrzebali go „ludzie bogobojni” w Bet-Gemat. Cesarzowa Eudoksja w V wieku przeniosła jego relikwie do Jerozolimy i złożyła w bazylice pod Bramą Damasceńską. W obawie przed Saracenami przeniesiono je potem do Konstantynopola, a następnie - w 555 roku - do Rzymu, do bazyliki św. Wawrzyńca, diakona i męczennika, gdzie spoczywają do dziś.

Rodzaj jego męczeńskiej śmierci sprawił, że został patronem kamieniarzy artystów; ponadto patronuje kucharzom, tkaczom, stolarzom i bednarzom. Jest także patronem diecezji wiedeńskiej. W krajach północno-zachodniej Europy czczono świętego Szczepana jako patrona koni, stąd zwyczaj poświęcania owsa w tym dniu. W ikonografii przedstawiany jest najczęściej w scenie kamienowania. W innych przestawieniach pojawia się jako młody diakon, a jego atrybutami są: gałąź palmowa, księga Ewangelii i kamienie.

Zgodnie z tradycją od wspomnienia świętego Szczepana rozpoczyna się okres kolędowania - chodzenia księży po kolędzie, a na wsiach również grup kolędnikow.