Spotkania organizowane są przez Prezydenta Radomia Andrzeja Kosztowniaka oraz Dyrektora Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Andrzeja Buko, a odbędą się w Warszawie, 3 kwietnia, o godz. 17:00 w siedzibie Państwowego Muzeum Archeologicznego w gmachu ”Arsenału” przy ul. Długiej 52 (wejście od Ogrodu Krasińskich) oraz w Radomiu, 9 kwietnia, o godz. 17:00 w siedzibie Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Piłsudskiego 9. Promocja wydawnictwa będzie jednocześnie prezentacją wyników dotychczasowych badań archeologicznych radomskiej Piotrówki oraz planów związanych z utworzeniem na tym obszarze parku kulturowego.

- Radom posiada architektoniczny skarb na miarę Biskupina – wielokrotnie podkreślał dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk profesor Andrzej Buko zapewniając, że nasza Piotrówka warta jest tych badań, które PAN, dzięki współpracy z miastem, realizuje na tym terenie. Kompleksowe badania nad początkami i najstarszymi dziejami Radomia, zainicjowane przez samorząd miasta, trwają od 2009 roku. Są one realizowane na mocy umowy o współpracy pomiędzy Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk oraz Gminą Miasta Radomia i finansowane przez obydwu partnerów. Przedsięwzięcie uzyskało aprobatę Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a wspierają je czynnie naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Badania naukowe związane są z planowanym projektem rewitalizacji części miasta położonej nad rzeką Mleczną, której kluczowym elementem jest utworzenie Parku Kulturowego Stary Radom. Obszar Parku Kulturowego obejmuje wczesnośredniowieczny zespół osadniczy składający się z grodziska na Piotrówce (X wiek) oraz wieńca otaczających go osad, położonych w dolinie rzeki Mlecznej. Pod koniec XVIII wieku na Piotrówce powstał jednego z najstarszych cmentarzy komunalnych w Polsce. Cały ten zespół osadniczy jest unikalny pod wieloma względami. W żadnym z polskich miast nie zachował się w samym centrum ośrodka tak duży, niezabudowany teren, stanowiący rejon najstarszego osadnictwa. Dzięki temu, pozostałości archeologiczne wszystkich elementów wczesnośredniowiecznej aglomeracji zachowały się w bardzo dobrym stanie.

W trakcie badań odnaleziono wiele zabytków z materiałów organicznych, przede wszystkim pozostałości drewnianych konstrukcji budynków mieszkalnych i gospodarczych, narzędzi i sprzętów codziennego użytku. Nieocenionym źródłem wiedzy są również badania antropologiczne pochówków średniowiecznych i nowożytnych, analizie poddano również przemiany zachodzące na przestrzeni wieków w środowisku i krajobrazie naturalnym. Wykopaliska na Piotrówce dostarczyły danych zmieniających dotychczasowe opinie na temat wyglądu grodu radomskiego we wczesnym średniowieczu – jego zabudowy, zagospodarowania przestrzeni wewnątrz wałów i codziennego życia mieszkańców.

Zarówno chronologia, technika konstrukcji wałów, jak i organizacja zabudowy wskazują, że budowa grodu związana była z tworzeniem struktury administracyjnej monarchii wczesnopiastowskiej. Drewniano ziemne wały Piotrówki wzniesiono w trakcie jednej akcji budowlanej, a obejmowały one znaczny obszar o powierzchni około 2 hektarów. Rozmach prac, jakie podjęto w X wieku oraz obszar grodu świadczą o jego dużym, niedocenianym dotąd znaczeniu dla ówczesnego państwa polskiego, w tym dla pogranicza małopolsko-mazowieckiego. Wewnątrz wałów otaczających Piotrówkę znajdowały się niewielkie budynki mieszkalne, oraz drewniany kościółek (XI–XII wiek).

Zabytki odnalezione w trakcie badań stwarzają podstawy do odtworzenia codziennego życia mieszkańców grodu. Prace badawcze prowadzone na radomskiej Piotrówce i w dolinie Mlecznej są przedsięwzięciem pod wieloma względami pionierskim. W ich toku dokonuje się nie tylko weryfikacja naszej dotychczasowej wiedzy o początkach i najstarszych dziejach miasta, stają się one także swoistym poligonem doświadczalnym interdyscyplinarnej współpracy różnych gałęzi nauki. Istotnym, wykraczającym poza problematykę stricte naukową, aspektem programu badawczego jest też wypracowanie zasad harmonijnej współpracy instytucji naukowych i samorządu lokalnego.

Celem programu jest także przywrócenie świadomości znaczenia Piotrówki i doliny Mlecznej dla historii Radomia. Poprzez przekazanie mieszkańcom wiedzy o początkach Radomia rozwijane są więzi łączące ich z miastem. Podczas prac wykopaliskowych, prowadzonych od trzech lat w miesiącach letnich, radomianie i turyści mają możliwość odwiedzenia Piotrówki i przyjrzenia się pracom archeologów. Badaniom towarzyszy również znaczne zainteresowanie ze strony mediów i świata naukowego całej Polski, a nawet Europy. Propagowaniu wyników badań służą systematyczne, organizowane corocznie ogólnopolskie konferencje naukowe i publikowanie wyników prowadzonych prac.

Badania archeologiczne zmierzają ku końcowi, a ich wyniki pozwalają rozpocząć dyskusję nad formą planowanego skansenu archeologicznego, jako jednego z elementów Parku Kulturowego Stary Radom. Może on zostać zrealizowany na tyle nowatorsko, aby stał się poligonem doświadczalnym nie tylko dla rekonstrukcji średniowiecznych technik budowy i organizacji pracy, ale przede wszystkim dla nowych, wybiegających w przyszłość form przywracania i propagowania dziedzictwa przeszłości. Niezbędnym elementem realizacji owego projektu jest zagospodarowanie rozległych terenów wokół Piotrówki, nie kolidujące z prowadzonymi na jej obszarze badaniami. Park kulturowy winien przede wszystkim służyć mieszkańcom Radomia i wzmacniać lokalną tożsamość. Jednocześnie ma on służyć promocji nowego wizerunku miasta, przyciągać turystów oraz inwestorów.

Na podst. oprac. prof. dr hab. Dariusza Kupisza, Instytut Historii UMCS