Renowacje SKOZCR w Radomiu i parafii św. Wacława obejmują w br., dwa kamienne, dziewiętnastowieczne pomniki: Emilii z Wolskich Targowskiej oraz rodziny Bełkowskich i Napiórkowskich. Łączny koszt prac konserwatorskich, został wyceniony na ponad 94 tys. zł. Wykonawcą prac jest renomowana pracownia konserwatorska Grzegorza Świerczyńskiego, która już we wcześniejszych latach współpracowała z Komitetem i parafią św. Wacława.

- Tegoroczne prace, to bardzo duży wysiłek finansowy, dlatego bardzo liczymy na dobre efekty listopadowej kwesty na cmentarzu, ale również cieszymy się, że parafii św. Wacława, będącej zarządcą cmentarza rzymskokatolickiego i dyrekcji nekropolii Pani Edycie Sitarskiej, udało się cześć środków pozyskać z dotacji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków - mówi Sławomir Adamiec.

Program prac konserwatorskich, zatwierdzony przez konserwatora zabytków, w przypadku obu pomników, będzie polegał po dokonanym we wtorek całkowitym demontażu obiektów, na przeprowadzeniu skomplikowanych zabiegów konserwatorskich w pracowni konserwatorskiej.

- Niestety pomnik Emilii z Wolskich Targowskiej, wraz z całą strukturą komory grobowej, uległ bardzo poważnemu zniszczeniu. W listopadzie ubiegłego roku, w zasadzie doszło do katastrofalnego zapadnięcia się gruntu pod pomnikiem, a dwie płyty bezpośrednio nakrywające kryptę, w znacznej części osunęły się poniżej poziomu podmurówki. W trakcie upadku pomnika najmocniej ucierpiał element zwieńczenia, z którego ozdobna korona liści akroterionów została prawie w połowie utrącona. Blok z wykutymi inskrypcjami stracił kilka obszernych fragmentów na narożach i krawędziach. Każda z dwóch zapadniętych kamiennych płyt, ważyła ponad 1,5 tony, dlatego konieczne było, przy demontażu, użycie ciężkich urządzeń dźwigowych - opisuje destrukcje pomnika Adamiec.

Drugi z dziewiętnastowiecznych nagrobków, rodziny Bełkowskich i Napiórkowskich (Rocha Bełkowskiego, Romualda Napiórkowskiego, Józefy Bełkowskiej - 10B/1/7, grób 4007), znajduje się w centralnej części cmentarza, przy głównej alei (obok dzwonnicy).

Kompozycja nagrobka opiera się na stylistyce klasycystycznej czerpiącej proporcje i detale z architektury antycznej: kolumna z kanelowaniem osadzona na czworobocznym podwyższonym cokole. Na kształt nagrobka o charakterze wertykalnym składają się kamienne elementy ułożone jeden na drugim: kamienna podmurówka, prostokątna płyta zakrywająca kryptę, na płycie centralnie umieszczony stopień na jej narożnikach cztery słupki, powyżej centralnie baza - cokół, następnie trzon z inskrypcjami, nakrywa, baza kolumny, trzon kolumny na planie koła, nakrywa-profilowane zwieńczenie kolumny także na planie koła, na szczycie żelazny krucyfiks.

Materiał kamienny użyty do wykonania elementów nagrobka to szaro-beżowy piaskowiec szydłowiecki. Stan zachowania nagrobka Bełkowskich i Napiórkowskich jest również bardzo zły i wynika z ciągłego oddziaływania warunków atmosferycznych na obiekt znajdujący się w bliskiej ekspozycji od ulicy Limanowskiego.

Użyty do wykonania nagrobka materiał to szaro-beżowy, drobnoziarnisty piaskowiec szydłowiecki, który jest materiałem niejednorodnym i w partiach o słabszym spoiwie ulega wytrawianiu przez roztwory kwaśne (kwaśne deszcze) oraz podatny jest na niszczące działanie soli rozpuszczalnych w wodzie. Liczne wyługowania i wżery widoczne są na bokach (wschodniej i zachodniej stronie) bloku inskrypcyjnego.

Dwa z czterech kamiennych słupków osadzonych pierwotnie na płycie nagrobka pozostały na swoich miejscach natomiast dwa pozostałe leżą obok w bardzo złym stanie: oderwane duże fragmenty dolnych i górnych części materiału kamiennego. Na fotografii sprzed ok. 8-10 lat widoczne są żelazne pręty osadzone w narożnych słupkach tworzące rodzaj parkanu.

Zwiększenie objętości korodujących prętów spowodowało rozpojenie i oderwanie kawałków kamiennych słupków. Od frontu na gzymsie profilowanym bezpośrednio nad blokiem z inskrypcją widoczny jest „flek” - uzupełnienie kamienne świadczące o podejmowanych w przeszłości naprawach nagrobka. Tuż obok oderwany narożnik gzymsu z przełamem pokrytym nawarstwieniami co świadczy o wieloletnim charakterze uszkodzenia.

- Elementy piaskowcowe, pokryte są nawarstwieniami pochodzenia atmosferycznego o zróżnicowanym charakterze; od cienkich szarych w partii ścian cokołu przez czarne grube w partii zwieńczenia, gzymsów i piedestału po zielono brunatne solne naskorupienia na gzymsach . Powierzchnie poziome lub zbliżone do poziomych pokryte są grubymi nawarstwieniami pochodzenia mikrobiologicznego: mchy i porosty, oraz atmosferycznego; ciemnoszare naskorupienia. W procesie konserwacji kamiennych elementów nagrobka konieczna będzie szczególna uwaga konserwatorów, w celu odtworzenia uszkodzonych fragmentów, z starannie dobranego materiału kamiennego. Okrągła nakrywa kolumny nagrobka zostanie sklejona i sklamrowana kotwami ze stali nierdzewnej - opisuje stan i zakres koniecznych prac renowacyjnych nagrobka Napiórkowskich/Bełkowskich, przewodniczący Adamiec.

Oba nagrobki zostaną po odnowieniu zaprezentowane, odwiedzającym radomską nekropolię, przed listopadowymi świętami Wszystkich Świętych.