Publikacja wyników badania Instytutu Badań Edukacyjnych na temat prestiżu nauczycieli zbiegła się w obchodzonym 14 października Dniem Edukacji Narodowej, czyli świętem polskich nauczycieli.

Eksperci z IBE przypominają, że w badaniach opinii społecznej w hierarchiach zawodów nauczyciele od lat niezmiennie zajmują wysoką pozycję. Sami nauczyciele jednak nie odczuwają, by ich zawód był uznawany społecznie.

Uczestnicy badania

W badaniu czasu i warunków pracy nauczycieli, przeprowadzonym w 2013 r., około 60 proc. respondentów wskazało, że praca nie daje ani prestiżu, ani pieniędzy. W tym samym badaniu ponad 80 proc. nauczycieli wskazało, że problemem w wykonywaniu tego zawodu jest jego niski prestiż, a około 40 proc. wymieniła niski autorytet wśród uczniów.

Jak Finlandii i Korei

Badacze zwracają uwagę, że poczucie braku docenienia pracy nauczycieli przez społeczeństwo wydaje się mieć uniwersalny charakter, bo występuje we wszystkich 34 krajach biorących udział międzynarodowym badaniu TALIS 2013.

Pokazało ono, że jedynie 18 proc. ze 172 tysięcy biorący w nim udział nauczycieli deklarowało, że ich zawód jest szanowany. Jednymi z niewielu krajów, w których nauczyciele nie odczuwają spadku prestiżu, jest Finlandia i Korea.

Dlatego Instytut Badań Edukacyjnych poprzez badanie jakościowe zobaczyć jak kształtuje się pozycja społeczno-zawodowa polskich nauczycieli. Przeprowadzone przez IBE badanie prestiżu pokazało, że polscy nauczyciele jako nieuprawomocnione i niesprawiedliwe uważają traktowanie wszystkich przedstawicieli zawodu jako homogenicznej grupy. Wskazują na istniejącą hierarchię prestiżu w obrębie zawodu nauczyciela.

Co decyduje o prestiżu?

Wśród czynników różnicujących szacunek dla nauczycieli wymieniają: wielkość miejscowości, czynniki instytucjonalne, wpisane w system edukacyjny (np. ważność poszczególnych przedmiotów, specyfika etapów edukacyjnych), kulturę organizacyjną szkoły (styl zarządzania, relacje z dyrektorem, atmosferę w gronie pedagogicznym), kontakty z otoczeniem, wyniki uczniów, jak również cechy osobiste nauczycieli.

W małej miejscowości nauczyciel jest osobą rozpoznawaną, a przez to zdecydowanie bardziej wystawioną na ocenę mieszkańców niż w dużym mieście. Z jednej strony jest traktowany jak członek lokalnej elity, osoba zajmująca wysoką pozycję społeczną i z tego powodu ciesząca się szacunkiem innych. Z drugiej zaś tryb jego pracy i sytuacja materialna stają się często przedmiotem krytyki i zazdrości.

Szkoły małe i duże

W miejscowościach o dużej stopie bezrobocia i niskich dochodach gminy na mieszkańca nauczyciel jest postrzegany jako osoba szczególnie uprzywilejowana, ciesząca się dobrze płatną pracą, wykonywaną w komfortowych warunkach i zajmującą relatywnie mało czasu.