Na początek dobra wiadomość: litera prawa staje po stronie pracownika. – Według art. 18 § 1 Kodeksu pracy postanowienia dotyczące umów o pracę nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy – wyjaśnia mecenas Jakub Brykczyński z Kancelarii Adwokackiej Brykczyński i Partnerzy– W praktyce oznacza to, że zapisy umowy, które są mniej korzystne niż przewidują przepisy, są w świetle prawa nieważne i w ich miejsce stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy – dodaje mec. Brykczyński.

Te zapisy są nieważne

Jakie klauzule niedozwolone można spotkać najczęściej? Trudno mówić tu o jakimś rankingu, jednak warto aby pracownicy wiedzieli na jakie zapisy powinni być wyczuleni. Niektórzy pracodawcy próbują np. ograniczyć ochronę trwałości stosunku pracy. Jak? Na przykład poprzez klauzulę mówiącą, że każda ze stron umowy o pracę może natychmiastowo rozwiązać ją bez uzasadnienia, za porozumieniem stron. Jednak w rozumieniu Kodeksu pracy, takie rozwiązanie umowy nie jest rozwiązaniem za porozumieniem stron i stawia pracownika w niekorzystnej sytuacji. Dlatego taki punkt w umowie uważa się za nieważny. Pracodawca nie może też np. zawrzeć zapisu pozbawiającego pracownika pensji na czas przestoju. Zdarza się też, że w umowie umieszczony zostanie zapis zobowiązując pracownika do zapłacenia kary pieniężnej za złożenie wypowiedzenia. Tak naprawdę wypowiedzenie umowy o pracę (na warunkach przewidzianych przez prawo) jest opcją dostępną zarówno dla pracodawcy jak i pracownika. Dlatego też pracodawca nie może domagać się od zatrudnionego „opłaty” czy też kary za wypowiedzenie umowy. Taki zapis w umowie jest również nieważny.

Z wynagrodzenia nie potrącą

Czasem bywa tak, że w umowie o pracę zawarta zostanie klauzula dotycząca potrącenia z wynagrodzenia bez wiedzy i zgody pracownika. Jak wskazują przepisy jest to niezgodne z prawem. Do potrącenia może dojść tylko za zgodą pracownika i tylko na takie kwoty, jakie są należne zakładowi pracy. Warto też wiedzieć, że pracodawca nie może arbitralnie skrócić w umowie o pracę okresu wypowiedzenia, który ma przecież chronić pracownika przed nagłą utratą zatrudnienia.

Przestrzeganie prawa się opłaca

Klauzule niedozwolone naruszają nie tylko przepisy prawa, ale godzą także w dobre stosunki między pracodawcą a pracownikiem. Trudno o udaną współpracę, jeżeli jedna strona od początku opiera ją na naginaniu prawa. – W interesie obu stron jest wypracowanie relacji opartych na zaufaniu i wzajemnym szacunku – tłumaczy Dariusz Jarczyński dyrektor operacyjny firmy PimeSoft Polska – Pracodawca, który przestrzega praw pracowników, będzie atrakcyjnym partnerem dla osób szukających pracy – uważa Jarczyński.

Mając na uwadze powyższe informacje, osoby, które stoją przed możliwością podjęcia pracy powinny dokładnie zapoznać się z dokumentami, które podpiszą. Pamiętajmy także, że przypadki łamania postanowień Kodeksu pracy można zgłaszać do Państwowej Inspekcji Pracy.