Wszyscy mieszkańcy miasta znaleźli w swoich skrzynkach pocztowych historyczne widokówki wraz z zaproszeniem, aby w portalu ZapisyTerroru.pl zapoznali się z jedną indywidualną historią z czasów wojny. Za pośrednictwem Harcerskiej Poczty Rowerowej, która działa dziś na terenie miasta, można także nadać historyczne pocztówki do swoich bliskich i przyjaciół.

W październiku 2017 roku przypada 75. rocznica wydarzeń, które wstrząsnęły okupowanym przez Niemców Radomiem. W 1942 roku, po starciu oddziału Armii Krajowej z patrolem żandarmerii na stacji kolejowej w Rożkach, w różnych częściach miasta Niemcy przeprowadzili szereg publicznych egzekucji odwetowych. Zginęło wówczas kilkadziesiąt osób, w tym wielu pracowników radomskiej Fabryki Broni.

To dlatego Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego gości dziś w Radomiu, prezentując swój główny projekt - „Zapisy Terroru”. Jest to internetowa, polsko-angielska baza świadectw, zawierająca relacje obywateli polskich, którzy podczas II wojny światowej doświadczyli cierpienia ze strony dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego.

W portalu ZapisyTerroru.pl udostępniono właśnie pierwszych 500 świadectw, dotyczących Radomia i dystryktu radomskiego. Obok zeznań o wydarzeniach z października 1942 roku, są wśród nich relacje o masowych egzekucjach na Firleju, życiu w radomskim getcie, brutalnych przesłuchaniach w siedzibie Gestapo przy ul. Kościuszki oraz pacyfikacjach okolicznych miejscowości, m.in. Karolina i Zwolenia.

Obywatele polscy składali zeznania po wojnie przed Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. Wyłania się z nich poruszający obraz okupacji niemieckiej na ziemi radomskiej, złożony z indywidualnych historii ofiar i świadków nazistowskiego terroru.

- Bardzo się cieszę, że Radom jest jednym z pierwszych miast, do których Ośrodek dociera z „Zapisami Terroru”. Jako siedziba władz dystryktu, gdzie stacjonowały potężne siły policyjne i wojskowe, Radom został podczas II wojny światowej silnie naznaczony niemieckimi zbrodniami. Przemoc i strach zagościły w mieście nowoczesnym i różnorodnym, które w II Rzeczpospolitej rozwijało się dynamicznie jako jeden z ośrodków Centralnego Okręgu Przemysłowego. „Zapisy Terroru” pełnią istotną rolę w procesie przywracania pamięci o miejscach i ludziach, dotkniętych zbrodniami dwóch totalitaryzmów. To szansa dla rodzin, także dla mieszańców Radomia i okolicznych miejscowości, na odkrycie wojennych losów swoich bliskich - podkreśla prof. Magdalena Gawin, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dzięki Ośrodkowi w ostatnich dniach do wszystkich mieszkańców Radomia trafiły widokówki z historycznymi zdjęciami miasta oraz zaproszeniem do przeczytania w portalu ZapisyTerroru.pl jednego z pięciuset indywidualnych świadectw, w których radomianie opowiadają o swoich przeżyciach pod okupacją niemiecką. Dziś w Radomiu odbywa się także akcja Harcerskiej Poczty Rowerowej. W dwóch punktach miasta (przed "Łaźnią" przy ul. Żeromskiego 56 i przy pl. Konstytucji 3 Maja) radomianie nadają wyjątkowe pocztówki, dzieląc się ze swoimi bliskimi i przyjaciółmi pamięcią o historii miasta. Pocztówki zostaną dostarczone rowerami przez harcerzy ze Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz Związku Harcerstwa Polskiego.

Dzisiejszą prezentację projektu „Zapisy Terroru” poprzedziło przedpołudniowe spotkanie dla młodzieży i nauczycieli z radomskich szkół średnich, razem około 200 osób. Dla uczniów Ośrodek przygotował grę miejską, odwołującą się do wydarzeń z października 1942 roku. Nauczyciele wzięli udział w warsztatach poświęconych wykorzystaniu portalu ZapisyTerroru.pl w ich codziennej pracy.

- Cieszę się, że nasze przedsięwzięcie zostało dobrze przyjęte przez społeczność lokalną. Miastu Radom, reprezentowanemu przez prezydenta Radosława Witkowskiego, dziękuję za gościnę i dobrą współpracę, szkołom i harcerzom - za zaangażowanie w nasze dzisiejsze wydarzenia. To projekt dla radomian i przez nich współtworzony - mówi Anna Gutkowska, Dyrektor Ośrodka.

- Chcielibyśmy zachęcić wszystkich mieszkańców Radomia, aby poznawali wyjątkową historię miasta, zarejestrowaną w osobistych relacjach mieszkańców. Bardzo liczymy na ożywianie pamięci w rodzinach i we wspólnotach lokalnych, chcemy zarazem popularyzować tę pamięć na świecie. Dzięki tłumaczeniom na język angielski świadectwa o wojennych losach mieszkańców Radomia i ziemi radomskiej trafią na zagraniczne uniwersytety, do bibliotek i ośrodków badań nad Europą Środkowo-Wschodnią - dodaje dr Wojciech Kozłowski, Zastępca Dyrektora ds. Programowych Ośrodka.

Terror na Ziemi Radomskiej we wspomnieniach świadków

Za sprawą „Zapisów Terroru” statystyki i analizy historyków zostają uzupełnione o ludzki wymiar wojennej tragedii, która była udziałem konkretnych osób z ich imionami i nazwiskami, twarzami, adresami i rozmaitymi biografiami.

Eugenia Jastrzębska (ur. 1916) opowiada o egzekucji, przeprowadzonej przez Niemców na terenie radomskiej Fabryki Broni w październiku 1942 r.:

Dnia 14 października 1942, pracując w Fabryce Broni, słyszałam odgłosy uderzenia siekierą. Moi towarzysze pracy mówili mi, że pod Fabryką Niemcy budują szubienicę. Ponieważ poprzedniego dnia zginął na szubienicy w Radomiu, przy szosie kieleckiej, brat mego męża Władysław Jastrzębski, również pracownik Fabryki Broni, aresztowany tego samego dnia co i mój mąż, domyśliłam się, że przed Fabryką zostaną straceni pozostali spośród aresztowanych pracowników Fabryki, a wśród nich i mój mąż. Nie miałam na tyle sił, by patrzeć na śmierć swego męża i jego współtowarzyszy.

Józefa Szewczyka (ur. 1902) Niemcy zmusili do kopania dołu, w którym ukryli następnie ciała mieszkańców Karolina i okolicznych miejscowości, rozstrzelanych w marcu 1942 r.:

Po wykopaniu tego dołu Niemcy zaczęli wyprowadzać ze szkoły powszechnej w Kazanowie skutych i wiązanych sznurkami, postronkami i innymi powrozkami po pięciu do siebie, ustawiając jedną piątkę koło drugiej, po czym strzelali, a ciała wlatywały do już wykopanego dołu.

Zapisy Terroru

„Zapisy Terroru” to nowoczesne przedsięwzięcie z pogranicza badań naukowych, popularyzacji historii i szeroko rozumianej kultury pamięci, realizowane przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego. Budujemy największy zbiór świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy, dostępny online.

Dzięki „Zapisom Terroru” zeznania Polaków, dotychczas rozproszone i zamknięte w archiwach, docierają do szerokiego grona odbiorców: uczonych, dziennikarzy, ludzi kultury i wszystkich zainteresowanych. Pozwala to przywrócić pamięć o wydarzeniach pomijanych, mniej znanych lub przywoływanych hasłowo, wyłącznie przez pryzmat miejsc popełnionych zbrodni i liczb ofiar.

Aby świadectwa, stanowiące cenny i unikalny materiał źródłowy, dotarły także za granicę - na uniwersytety, do bibliotek i ośrodków badań nad Europą Środkowo-Wschodnią - publikowane są one w „Zapisach Terroru” także po angielsku.

Więcej informacji: www.ZapisyTerroru.pl.

Najszybsze informacje z Radomia wprost na Twojego Facebooka:
KLIKNIJ I POLUB NAS TERAZ >>